اکثر افرادی که به یک کشور جدید با فرهنگ متفاوت مهاجرت می کنند، حالتی را تجربه می کنند که به آن شوک فرهنگی (Culture Shock) می گویند. این شوک برای ایرانیان که معمولا از فرهنگ شرقی به کشورهایی با فرهنگ غربی مهاجرت می کنند، بسیار ملموس می باشد. به همین جهت در این مقاله به این موضوع می پردازیم.قبل از این که فرد مهاجر شوک فرهنگی را تجربه نماید، یک دوره کوتاه شیرین ومهیج را تجربه می کند که به دوره «ماه عسل» معروف است. در این دوره که ممکن است از یک تا شش ماه طول بکشد، تقریبا تمامی ویژگی های کشور میزبان و محیط جدید برای فرد مهاجر مثبت و هیجان انگیز است و فرد به علت این هیجان و دیدگاه مثبت، از موارد منفی و مشکلات چشم پوشی می نماید. در حقیقت فرد مهاجر در این مرحله بیشتر حالت یک توریست را دارد و ضمن لذت بردن از جاذبه های توریستی کشور میزبان، کمتر به محدودیت ها و مشکلات مهاجرت فکر می کند.
به هر حال پس از پایان این دوره کوتاه، فرد مهاجر با واقعیت زندگی در محیط جدید روبرو گردیده و به علت تعارض بین فرهنگ ها به مرور وارد مرحله شوک فرهنگی می گردد. علائم شوک فرهنگی را می توان به این صورت خلاصه نمود:
- احساس عصبانیت، تحریک پذیری، عدم راحتی در محیط جدید، سردرگمی، ناامیدی و از دست دادن حس شوخ طبعی و نشاط قبلی.
- تمایل به گذراندن بیشتر زمان به صورت انفرادی و یا با یک حلقه کوچک از دوستان و اقوام و پرهیز از رفت و آمد با افراد با زبان و فرهنگ بیگانه.
- داشتن احساس منفی نسبت به مردم کشور میزبان و فرهنگ آنان.
- تجربه کردن درجات مختلفی از افسردگی با علائمی نظیر بی حوصلگی، احساس خستگی مفرط و فقدان انرژی، احساس غم عمیق و لذت نبردن از تفریحات، تغییر در عادات خواب و میزان اشتها و از دست دادن قدرت تمرکز و یا تفکر در مورد موضوعات مختلف.
دوره شوک فرهنگی می تواند بسیار کوتاه و در حد چند ماه باشد و یا بسیار طولانی گردد و چندین سال طول بکشد. متاسفانه اگر راه کارهای مناسبی برای مقابله با این مسئله اندیشیده نشود، این مشکل می تواند سالها به طول بیانجامد و فرد مهاجر را در حالت بلاتکلیفی نگاه دارد.
راه کارهای مقابله چیست؟
اگرچه بسیاری از افراد به طور طبیعی شرایط فرهنگی و محیط جدید را می پذیرند و خود را با آن وفق می دهند، برخی از مهاجران نیاز به راه کارهایی دارند که این فرآیند را برای آنان تسریع و تسهیل نماید. موارد زیر می توانند به این افراد در جهت تطابق با محیط و فرهنگ جدید کمک نمایند.
- احساسات ناخوشایندی را که تجربه می کنید، پنهان و یا کتمان ننمایید. بیان این مشکلات به معنای ضعف شما نمی باشد. بسیاری از افراد این مشکلات را تجربه می نمایند. بجای احساس شرم از بیان این مشکلات، آن را با افرادی که مثبت فکر می کنند و قبلا شوک فرهنگی را تجربه کرده واز آن عبور نموده اند در میان گذاشته و از تجربیات ایشان استفاده نمایید.
- قوانین کشور میزبان و آداب و رسوم مردم آن را بیاموزید و سعی کنید دریابید فلسفه آنها چیست. تا حد امکان در مورد تاریخ آنها مطالعه کنید. شناخت تاریخ و فرهنگ کشور میزبان کمک شایانی به درک تفاوتهای فرهنگی بین دو کشور می نماید.
- با پرداختن به یک فعالیت ورزشی، هنری، موسیقی و یا خیریه خود را در فرهنگ جدید شریک نمایید. این موضوع فاصله فرهنگی را به سرعت کم می نماید.
- زبان کشور میزبان را تا هر حد ممکن بیاموزید و سعی کنید در آن پیشرفت نمایید. یکی از بزرگترین دلایل شوک فرهنگی، ندانستن زبان و عدم امکان برقراری ارتباط با افراد جامعه میزبان می باشد که احساس ناخوشایندی را به فرد مهاجر منتقل می نماید. فراگیری زبان این احساس ناخوشایند را برطرف نموده و علاقه شما را به مردم افزایش می دهد. در صورت امکان به ادامه تحصیل فکر کنید. سن هیچ محدودیتی برای ادامه تحصیل نمی باشد.
- ورزش و پیاده روی کنید و با رفتن به مسافرت های هر چند کوتاه مکان های دیدنی کشور میزبان را از نزدیک مشاهده نمایید.
- از ایده آل سازی کشور محل تولدتان در ذهن خود پرهیز نمایید. هیچ جا بهشت نیست. بپذیرید که برای رسیدن به شرایط بهتر در زندگی مهاجرت را انتخاب کرده اید و باید خود را هر چه زودتر با شرایط جدید وفق دهید.
- سعی کنید حداقل نیمی از وقت خود را در محل کار و یا برای سایر فعالیت ها و تفریحات با افرادی که دارای فرهنگ و زبان متفاوت می باشند بگذرانید. اگرچه گذراندن وقت با دوستان واقوامی که به مهاجرت دید مثبت دارند، به پشت سر گذاشتن شوک فرهنگی کمک می نماید، این موضوع نباید ارتباط اجتماعی شما را با مردم کشور میزبان محدود نماید.
در خاتمه باید یادآور شد که بزرگترین عامل موفقیت در پشت سر گذاشتن شوک فرهنگی پس از مهاجرت، خواست شما برای رسیدن به این هدف و داشتن ذهنی باز و دیدی مثبت نسبت به محیط و فرهنگ جدید و تلاش برای تطابق با آن می باشد.